در چند سالی که تحریم های ناجوانمردانه ی برخی کشورهای غربی علیه ایران اعمال شدند، بخش عمده ای از قراردادهای شرکت های خارجی که در حوزه ی صنایع بالادستی نفت و گاز مشغول به فعالیت بودند به حالت تعلیق در آمد. صنایع بالادستی نفت و گاز به صنایعی اطلاق می شوند که به طراحی مهندسی و اجرای عملیات حفاری، اکتشاف و تولید نفت خام و گاز طبیعی می پردازند. تحریم های اقتصادی و تکنولوژیک؛ شرکت های نفتی بین المللی و چندملیتی را از همکاری با ایران منع می کرد. در این شرایط بسیاری از طرح های توسعه و اکتشاف میادین نفتی به کندی پیش رفت.

مسئولین نسبت به سیاستگذاری های جدید در این حوزه اقدام کردند و شرایط تازه ای را برای فعالیت شرکت ها و پیمانکاران ایرانی به وجود آوردند. آن دسته از طرح هایی که می توانست به دست توانمند و خلاق تکنسین ها و مهندسان ایرانی انجام شود، به آن ها سپرده شد.
مدیران شرکت های پیمانکاری با صرف سود ناشی از انجام طرح ها در خرید تجهیزات و ابزار ویژه برای انجام طرح های صنایع بالادستی دست به ریسک بزرگی زدند. در بسیاری مواقع به دلیل عدم وجود تجربه ی فنی و مدیریتی کافی در عملیاتی مانند حفاری چاه و یا اندازه گیری حین حفاری مشکلات پیچیده ای ایجاد شد. ضعف در اجرای دستورالعمل های فنی و همچنین عدم اهتمام به اجرای دقیق قوانین در میان پرسنل فنی و عملیاتی بحران های ناخوشایندی را برای کارفرمایان و پیمانکاران پدید  آورد. در این میان آن دسته از پیمانکارانی که از موقعیت راهبردی و سرمایه ای ضعیفی برخوردار بودند، به بهانه ی شرایط خاص کشور در دوره ی تحریم به ضایع کردن حقوق مالی و انسانی کارگران و متخصصین پرداختند و استانداردهای فنی، اداری و ایمنی خود را پایین نگاه داشتند. 
با این حال این موقعیت استثنایی علاوه بر ابعاد تأسف بارش نتایج شگفت آوری به همراه داشت. بسیاری از طرح ها به صورت کامل و موفقیت آمیز و براساس برنامه ی زمانی انجام شدند و انتظارات را برآورده کردند. 
در حال حاضر تکنولوژی منحصر به فرد نمودارنگاری چاه های نفت و گاز، اندازه گیری حین حفاری و حفاری جهت دار از تکنولوژی هایی هستند که در صنایع بالادستی نفت و گاز به دست متخصصان و مهندسان ایرانی اجرا می شوند و کارفرمایان از کیفیت طرح های انجام شده در این سه حوزه رضایت نسبی دارند. 
زمزمه ی لغو تحریم های تکنولوژیک می تواند نویدبخش ورود دوباره ی شرکت های بزرگ صنایع نفتی جهان به ایران باشد. این خبر ابعاد گسترده ای خواهد داشت. به طور نمونه این امکان وجود دارد که با برگزاری مناقصات بزرگ صنعت نفت، شرکت های خارجی به دلیل تجربه و سابقه ی پروژه ای بیشتر برنده ی مناقصات  باشند و شرکت های ایرانی با بحران عدم اکتساب صلاحیت برای انجام طرح ها روبرو شوند. این اتفاق می تواند ورشکستگی و از هم پاشیدن ساختار سازمانی و مالی شرکت های ایرانی را فراهم آورد. برای جلوگیری از وقوع چنین موقعیتی، کارفرمایان باید برای حفظ بقای این شرکت های نوپا تلاش نمایند و دستورالعمل های مناقصه ای را با شرایط جدید تدوین نمایند. این شرکت های ایرانی نه فقط به عنوان بنگاه های اقتصادی و تکنولوژیک حائز اهمیت می باشند بلکه سرمایه های ملی ای هستند که  اجرای طرح های تکنولوژیک صنایع بالادستی نفت و گاز را به عهده دارند. به طور طبیعی شرکت های تازه تأسیس ایرانی قادر به انجام همه ی فعالیت های تکنولوژیک صنایع بالادستی نفت و گاز نیستند. لذا متصدیان سیاستگذاری بخش انرژی در ایران باید برای آن بخش از فعالیت ها، قراردادهای انتقال تکنولوژی، با شرکت های خارجی ترتیب دهند. 
همچنین اگر نظارت کارفرمایان و شرکت های بازرسی فنی بر پیمانکاران ایرانی افزایش یابد کیفیت اجرای طرح ها ارتقا خواهد یافت و با کسب تجربه  ارزشمند فنی پیمانکاران، مسیر خودکفایی کشور در صنایع بالادستی نفت هموار خواهد شد. این موضوع می تواند در بلندمدت زمینه ساز سودآوری کلان کشور از طریق ارائه ی خدمات تکنولوژیک صنایع بالادستی به کشورهایی نظیر نیجریه، عراق، ونزوئلا، کانادا و روسیه در زمینه ی اکتشاف و حفاری نفت گردد و صنایع بالادستی نفت را از وابستگی مطلق به غرب و شرق خارج نماید. 
از دیگر سو اتخاذ سیاستگذاری های فرهنگی مناسب در اشاعه ی فرهنگ قانون مداری، سلامت اداری و خدمت رسانی صادقانه می تواند انگیزه ی پرسنل شرکت ها را برای امید به بهبود وضعیت شغلی افزایش دهد و بازده کلی سازمان های فنی را بالا ببرد. دقت در اجرای دستورالعمل های ایمنی و نظارت نهادهای قضایی بر رفتار سازمانی پیمانکاران رضایت شغلی کارگران و متخصصین را به همراه دارد و از سلامت جسمی و روانی آنان در حین انجام کارهای فنی محافظت می نماید. 
مجموعه ی فعالیت هایی که در این یادداشت یاد شدند در برنامه ی زمانی کوتاه مدت قابل دسترس نیستند و این اقدامات توجه مسئولین در بخش های مختلف جامعه را می طلبد تا به سرعت بخشیدن به توسعه ی تکنولوژیک کشور کمک شود. این امید وجود دارد که با سیاستگذاری هایی مبتنی بر پژوهش های دقیق در بخش انرژی در آینده شرایط اقتصادی و تکنولوژیک مناسبتری را شاهد باشیم.

پی نوشت:
1-    http://dotic.ir
2-    مطالعات میدانی در مصاحبه با مهندسان صنایع بالادستی و پیمانکاران و کارفرمایان در اهواز و تهران و همچنین صنعت گران حوزه ی تجهیزات نفت و گاز