عید فطر در خوزستان جلوه ای دیگر دارد
عيد فطر در ميان مسلمانان جهان و به ویژه ايرانيها آداب بسياري دارد و هر شهری برای این عید آدابی دارد. مثلا در آذربايجان شرقي بزرگترها بعد از رویت هلال ماه رمضان به چهره یك كودك معصوم یا یك فرد مومن و نمازخوان نگاه میكنند. در استان مازندران مردم برخی شهرها با پختن آش دوغ و رشته و توزیع آن در میان مردم بر سر مزار مردگان خود نذر خود را ادا میكنند. طبخ آش معروف به آش حضرت ابوالفضل العباس (ع) و توزیع آن در صبحگاه عید بین مردم از آداب و رسوم قدیمی این روز در بین یزدیها است. در ساوه در روز عید سعید فطر فرستادن عیدی توسط تازه داماد به خانه نامزد خود رسم است و در استان هرمزگان مردم در روز عید فطر با صبحانه عید شامل چای، برنج و گوشت پذیرایی میشوند اما عيد فطر در خوزستان چيز ديگري است.
ايران با وجود قوميتهاي مختلف مملو از فرهنگها و آداب و رسوم زيبا و اكثرا جالب و ناشناخته براي اقوام ديگر است. آشنايي با آداب و سنن يك قوم و شناساندان آنها باعث نزديكي و قرابت اقوام كشورمان به يكديگر و نزديكي فرهنگها و ارتباط بيشتر آنها ميشود. قوم عرب در ايران از اقوامي است كه با گذشت زمان و ارتباط با اقوام مختلف مانند لر، بختياري و كرد و بعضاً ترك و بلوچ در استان و همجواري اين استان با استانهايي با زبان و قوميتهاي ديگر باز هم آن قسمتي از آداب و سنن خود را كه از اجدادشان به ارث بردهاند در طول سال اجرا ميكنند و به آنها پايبندند.
اقوام ايراني آداب و رسوم مخصوص خود معمولاً در مناسبتهاي طول سال را كه اكثرا مناسبتهاي ديني مذهبي هستند برپا ميكنند و قوم عرب در خوزستان نيز از اين قاعده مستثني نيستند و در مناسبتهاي مختلف مانند ماه محرم و دهه عاشورا و ماه مبارك رمضان اين ارث به جا مانده از اجدادشان را برپا ميكنند كه اين روزها انجام اين گونه مراسم فرهنگي و ميراثي و آداب و رسوم و سنن قديمي با وجود تلاش براي احياي آنها خيلي كمرنگ شده اما هستند عدهاي كه ايراني و اسلامي و شيعه بودنشان آنها را به برپايي اين گونه مراسم مناسبتي واميدارد.
ماه مبارك رمضان در بین عربهای خوزستان عزيز و گرامي و باشكوه است به طوري كه بیشتر آنها معتقدند حال و هوای اين ماه با ساير ماههاي سال كاملاً متفاوت است. آنها همچنین همت و اهتمام خاصي به عيد سعيد فطر براي باشكوهتر برگزار كردنش به پاس طاعت يك ماهه، پذيرش عبادت و شكرگذاري، آمرزش و پاكيزگي از گناه و شستن ذنوب و آراستگي به عطر ايمان به كار ميگيرند.
قبل از عيد فطر شبها و بعد از افطار در ماه مبارك رمضان دور همنشيني در منازل براي عبادت يا جلسات قرآن در ميان اكثر جوانان عرب خوزستان رايج است. در اين مراسم صرف غذا قبل از سحري به عنوان ميان وعده و طرح مسايل ديني و بحث در مورد آنها از كارهايي است كه انجام ميشود. همچنین از بازي "امحبس" يا همان گل يا پوچ خودمان به عنوان بهانهاي براي شادي و تفريح در شبهاي اين ماه بهره ميبرند كه به صورت دسته جمعي و شاد همراه با خواندن ترانههاي عربي قديمي اين بازي را انجام ميدهند و تا قبل از سحر اين شب زندهداريها ادامه دارد.
عربهای خوزستان دو روز قبل از عید را "امالوسخ" و یک روز مانده به عید را "امالحلس" مینامند. "امالوسخ" به معنای روز چرکین است. در این روز مردم عرب به نظافت خانههای خود میپردازند تا دستآويزي باشد براي خانه تكاني. اين مردم با ايمان پس از يك ماه روزهداري در ضيافت الهي که حال معنوي خود را تغییر دادهاند و خانه دل خود را حسابي تكاندهاند اكنون براي ضيافت مهمانانشان در عيد فطر خانهها و منازل خود را برای فرارسیدن عید و اکرام مهمان تمیز و آماده میکنند. در واقع این مردم دلها و خانههاي خود را غبارروبي ميكنند.
روز بعد از "امالوسخ" را "امالحلس" مینامند. "امالحلس" نیز که نامی محلی و قدیمی است به معنای روز نظافت و رسیدگی شخصی است که در آن جوانان به ظاهر خود رسیدگی میکنند. همه مهياي رسيدن عيد ميشوند و حالا که بوي عيدي به مشام همه رسيده جوان و پير، مرد و زن و حتي كودكان به نظافت شخصي ميپردازند. البته واژه حلس دیگر کمتر به کار برده میشود. عربهای خوزستان برای خرید عید در روزهای پایانی ماه مبارک روانه بازار شده و از کوچک تا بزرگ لباسهای جدید و نو میخرند.
ریش سفیدان و بزرگان هر خاندان این عید را بهترین زمان برای دور ریختن كينهها و کدورتها میان دو برادر یا آشنایانی که از یکدیگر کدورتی به دل داشته باشند میدانند و تلاش میکنند با آشتی دادن آنها بذر دوستي و محبت را در دلها بکارند و فضا را براي عيد مهيا ميكنند.
بازارهاي اين روزهاي خوزستان ديدن دارند چراکه پر رونق هستند و كسب و كارشان به راه. در روزهای نزدیک به این عيد بزرگ اسلام مردم خوزستان با این که درد و رنج كمرشان را خم كرده و دیگر تاب مشكلات اقتصادي را ندارند اما باز هم در بازارها ديده ميشوند. قيمتها روزبهروز و اين روزها ساعت به ساعت بيشتر ميشوند. حالا كه تحريم و مشكلات اقتصادي به مردم فشار ميآورد بهتر است كه لااقل مردم هواي همديگر را داشته باشند و اين روزهاي زيبا را به يكديگر سخت نگيرند تا طعم شيرين عيد با اين گرانيها تلخ نشود.
پدر خانواده شب عيد فطر فطريه را كنار ميگذارد تا نوع دوستي را در شب عيد هم فراموش نكرده باشد. همه آماده رؤيت هلال ماه شوال ميشوند؛ هلالي كه دوري از پلشتيها و زشتيها و نزديكي و روي آوردن به دوستيها و زيباييها را پس از يك ماه رياضت و دينداري به ارمغان میآورد.
هلال ماه شوال كه رؤيت شد ابتدا اعضاي خانواده به يكديگر تبريك ميگويند و بعد از آن پيرمردان، ميانسالان و جوانان هر قبيلهاي شب عيد نزد خانوادههايي ميروند كه عزيزي را در طول اين يك سال از دست دادهاند تا عيد را به بازماندگان تبريك بگويند و به آنها دلداري داده باشند.
شب عيد نزد مردم عرب خوزستان ديگر مانند شبهاي يك ماه پيش نيست. همه زود ميخوابند تا فردا صبح اول وقت آماده نماز عيد فطر شوند. مرد و زن، پير و جوان با لباس و رخت نو و مخصوص عيد كه معمولاً لباس عربي دشداشه، چفيه و عگال است به سوي نماز عيد ميشتابند تا نداي «اللّهُمَّ اَهْلَ الکِبْریاءِ وَالعَظَمَةِ، وَاَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ، وَاَهْلَ العَفْوِ وَالرَّحْمَةِ، وَاَهْلَ التَّقْوَی وَالمَغْفِرَةِ» سر دهند.
صبح عيد فطر مادر خانواده حلوايي با خرما و نوشیدنی داغ دارچين كه جایگزین چای شده و موادش را از شب قبل آماده كرده درست ميكند و آن را سر سفره آجيل عيد فطر ميگذارند تا با آن از مهمان پذيرايي كنند و پدر خانه خود را براي آمدن مهمانها و استقبال از آنها آماده ميكند.
صبح عيد فطر جوانان هر منطقه و قبيلهاي با همان لباس عربي دشداشه، چفيه و عگال به تمام همسايگان و آشنايان به صورت دسته جمعي سر میزنند و مهمان سفره رنگیني ميشوند كه در آن خانهها پهن شده و كام خود را با شيريني و حلوايي كه مادر خانواده صبح روز عيد پخته شيرين ميكنند. خلاصه در خانهها به روی تمام مهمانان باز است و ميآيند و عيد را تبريك ميگويند.
اين جوانان سپس بنا به رسم عشایر خوزستان با «هوسه» و پایکوبی کوچههای محلات را طی میکنند و به منزل ريش سفيدان و بزرگان قبايل ميروند و در مضیف (مکان پذیرایی) گرد هم میآیند. برخی در این مجلس به شعرسرایی میپردازند و صدای ترنم شعرهای شعبی به گوش میرسد. قهوه هم كه پاي ثابت تمام مراسمات و جشنها چه در غم و چه در شادي در ميان عربها است. قهوه را براي تمام مهمانان آماده و تعارف ميكنند و با آجيل كام خود را شيرين ميكنند و تلخي قهوه را همان طور كه تلخي زندگي را اين روزها از یاد بردهاند از بين ميبرند. در پايان عيد ديدني از هر خانهای به كودكان آن خانه عيدي ميدهند.
در روز عید فطر در خانهها باز است و همسایهها با گفتن «یا الله» و «عیدکم مبارک یا اهل البیت» وارد خانهها شده و با گفتن جملاتی نظیر «عیدکم مبارک» و «ایامکم سعیده» و «الله ایعوده علیکم بخیر و عافیة» که ورد زبان کوچک و بزرگ و زن و مرد است به خانه همسایهها میروند.
ظهر روز عید هم تمام پسران يا برادران يك خانواده در خانه پدري یا برادر بزرگتر دور هم جمع ميشوند و بازار بگو و بخند را گرم ميكنند و ناهار را دور هم و سر يك سفره چه پير و چه جوان، چه مرد و چه زن و چه كودك صرف ميكنند. بعد از ظهر هم پدر خانواده پس از تبريك عيد به تك تك پسرها عيدي آنها را كه از صبح روز عيد كنار گذاشته به آنها ميدهد.
اين روزها علاوه بر روح معنوي كه ايجاد شده مردم مشكلات و دغدغههاي خود و تمام خبرهايي كه آدم را از آدميت متنفر ميسازد رها ميكنند. اين خود نعمتي از نعمتهاي اين عيد است كه يك آرامش روحي و رواني در ذهن و جان و روان اين مردم خونگرم جاري ميسازد تا به دور از تمام مشكلات اقتصادي، معيشتي و سختيهاي روز افزون براي شادي، سرور، برادري، اتحاد و وحدت بيشتر گردهم آيند.
آرزوي هر انسان نيكانديشي است كه مردم تمام جهان و مسلمانان در تمام احوال اين گونه برادر، متحد، دوست و عاشق یکديگر و زندگي باشند؛ نه تنها در عيد فطر که در همه مناسبتها. اين مناسبتها و اين اعياد آمدني و رفتنياند اما برادريها، شاديها و دوستيها است كه در ميان ما ميمانند.
نظرات بینندگان: